Sadtong mga dinag-on antes pa natukiban sang mga taga-Nakatundan ang mga patubas nga panakot sa mga kapuluan sa Malayo nga Sidlangan, pinaagi gid lamang sa mga patubas nga nagausoy sang banas sang “silk road” ang nagalambut sa mga katilingban kag ginharian sa Europa.
Tubtub nga natukiban sang ginharian sang Portugal ang alagyan padulong sa duta sang India pinaagi sa pagusoy sang nabagatnan nga bahin sang kontenente sang Africa. Tungod sini, nahibaluan nga may yara man sang liwan nga mga katilingban, pagpangabuhi, komersyo, kag kultura sa bahin sang kalibutan nga ginhingadlan Malayo nga Sidlangan o Far East.
Pero daku nga kakibut ang nagsug-alaw sa mga pangayaw bangud nga ang mga naabtan nila nga mga kadatuan kag katilingban may yara na sang kauswagan sa pagpangabuhi nga liwan sa pamaagi sang kabuhi sang mga taga-Nakatundan.
Kon usuyon ang maragtas sang mga kapuluan antes pa nagabut ang mga dumuluong, masanyog na ang pagpakig-angut kag komersyo pinaagi sa sistema nga baylo (pakiburak – suno sa diksyunaryo nga inupong kag ginbalhag ni Fr. John Kaufman) o barter.
Isa sa may daku nga amot sa sini nga pagsanyog sa Malayo nga Sidlangan amo ang mga mamaligya ukon merchants nga gikan sa China kag Japan, nga nagapanakayon padulong sa mga dalagko nga ciudad sang mga kapuluan sang emperyo sang Shi-Vijaya kag Majapahit. Sa tagsa ka magabut ang hangin Amihan magahalin ini sila sa Naaminhan kag magapauli naman sa ila lugar sa tagsa ka maghuyop ang hangin Habagat nga pareho nga ginatawag trade winds.
Ining pagpanakayon nangin kabahin na sang adlaw-adlaw nga pangabuhi sang mga taga-Nasidlangan nga hilway nga nagakabuhi malayo sa mga taga-Europa. Bangud kadagatan kag dalagko nga mga suba ang ‘highway’ sadtong panahon, ang pagpanakayon isa ka kinaandan nga bahin sang kabuhi.
Sa pagligad sang panahon, ang pagpanakayon nag-angkon sang nagkalain-lain nga kahulugan.
Sa karon, sa patag sang pagpalapnag kag pagpalambo sang lokal nga kultura, ang Negros Museum may ginlansar nga pinasahi nga pagpanakayon – Pagsaulog: Panakayon. Isa ini ka panakayon nga may pinasahi nga sahi sang baroto sa iya nga paglayag.
Sa sini nga tuig sang Panakayon may yara sang tatlo ka mga halintang nga pagahatagan sang tiun nga mapalayag sa online sa sulod sang isa ka bulan. Sa bahin sang Literatura, ang Hubon Buglasanon magahatag sang tiun sa mga mamalaybay kag manunulat sa Pulong Hiligaynon sa pagsaysay sang ila nga taliambong. Sa online edition sang Pagsaulog:Panakayon nga makita sa facebook account sang The Negros Museum, makita ang pagpaathag sang mga manunulat sa Hiligaynon pareho nanday Peter Solis Nery kag Elizabeth Batiduan-Navarro ang mga pagpanghangkat sa pagsulat sa amo nga pulong.
Sa bahin sang Photography, si Doctor Ronnie Baldonado, isa sa mga beterano sa patag sang pagkuha sang Laragway amo ang magahatag sang iya giya sa amo nga patag sang taliambong.
Isa man sa pagahatagan sang tiun sa amo nga Panakayon amo ang mga pa-ino-ino kag panghunahuna sang mga ulihing tubo tuhoy sa maragtas sang isla ilabi na sa kasaysayan sang Cinco de Noviembre nga isa sa pinakadaku nga bahin sang lokal nga kasaysayan sang probinsya. Pagapangunahan ni Ginoong Clem Castillo ining bahin sang pagsaysay kag pagpadalum sa amo nga maragtas sa isa sa mga edisyon sang Pagsaulog: Panakayon.
Sa duha ka sahi sang Panakayon nga nasambit naton sa ini nga mga pinanid sang Ulihing Tubo, aton makita ang pagka-anggid sang duha. Pareho ang mga ini nga kabahin sang pagpasanyog sang mga kabuhi, katilingban, kag palaabuton.
Ang ining mga panakayon mga pagpasimpalad sa pagusoy sang mga nagakadapat nga mga butang agud mapadayon nga nagakabuhi, agud mapat-ud ang pagpadayon sang mga masunod nga katilingban, kag agud mapangapinan ang mga yara na nga na-angkon nga kinaalam, pamaagi sang kabuhi, kag kultura nga amo ang nagahatag sang kahulugan sa tagsa ka pagpanakayon. – NWI
