Malipayon nga pagsaulog sang tuig 2025!
Sa pihak sang sini nga pagtamyaw kag pagdapit sa tuig 2025 nga mangin bugana kag mabinugayon sa aton, sa pihak nga bahin sang kalibutan sa California, USA madamu sang mga nagakasubo bangud sa natabu nga daku nga mga sunog sa pito ka nanuhay-tuhay nga bahin sang Los Angeles.
Sa Los Angeles masalapuan ang pinaka-una nga Historic Filipinotown kag ginakilala nga isa sa mga Preserve America nga katilingban sang mga dumuluong sa Estados Unidos. Isa lang ang Historic Filipinotown sa LA sa mga komunidad sang mga Asyano nga ginkilala sang local nga panguluhan didto kalakip ang Chinatown, Little Tokyo, Koreatown, kag ang Thai Town.
Pero antes sini, malawig na ang nangin kaangtanan sang mga Filipino sa California nga amo ang nagasakup sa Los Angeles.
Sang Oktubre 18, 1587 ang pila ka mga Filipino nga ginkilala ‘Luzonians’ ang nangin katapu sang Spanish Galleon trade nga nagpanglampitaw sa mga tumandok sang California ang una nga mga Asyano ang nakatapak sa Nabagatnan sang America sang magdungka ang ila hubon sa Morro Bay. Sakay sila sang Nuestra Señora de Buena Esperanza nga ginmanduan ni Kapitan Pedro Unamuno gikan sa Macau nga sakup naman sadtu sang Portugal.
Matapus ang tatlo ka adlaw nga pagdungka, nasugata nila ang mga tumandok nga Chumash sa lugar kag nagdulut sang kamatayon sang duha ka katapu nga tripulante sang hubon, isa ka Katsila kag isa ka Filipino.
1595 na sang sunod nga may Filipino nga nakadungka sa California kag ini amo ang mga tripulante sang naguba nga galleon gikan sa Manila nga San Agustin kag nasampay sa baybayon sang Point Reyes. Padulong sa Acapulco ang amo nga sakayan kag amo ang pinaka-una nga sakayan-dagat gikan sa Europa nga nawasdak sa California coast.
Isa man sa maragtason nga bahin sang mga Filipino sa kasaysayan sang California amo ang pagtukod sang pueblo sang Los Angeles. Isa sa mga napilian nga magapadulong sa bag-ong tukod nga puedlo nga kon tawgon Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Angeles (ang bug-os nga ngalan sang Los Angeles) ang poblador nga si Antonio Miranda Rodriguez.
Ugaling, gindunggo sang smallpox si Antonio kag ang anak sini nga babaye samtang padulong sa lugar kag nagpabilin ini sing malawig nga tion sa Baja California agud magpaayo. Sang naka-abut na sila sa Alta California, natukiban nga isa ka maayo nga panday-pusil si Rodriguez gani ginliton ini sang tuig 1782 sa El Presidio Real de Santa Barbara nga isa ka garison sang militar sa Santa Barbara, California bilang tagtipig sang hinganiban.
Pananglitan nga nakatigayon si Rodriguez sa natalana nga tion, kabahin kuntani ini sang mga Los Pobladores de Pueblo Los Angeles ukon mga labing-una nga mga nagtukod sang Los Angeles sa California, USA.
Sang 1995, gintukod ang isa ka munomento sa Morro Bay agud handurawon ang bahin sang mga Filipino sadtung 1587 sa maragtas sang California kag gintumod naman ang Oktubre bilang Filipino American History Month sumugod sadtung 2009.
Kag ang sakayan nga Nuestra Señora de Buena Esperanza nga amo ang nagdala sang pinaka-una nga mga Asyano sa California nagpadayon sa pagpanglugayawan bilang sakayan-dagat sang Manila Galleon Trade, tubtub nga nadula ini sa kadagatan sang Isla sang Negros sadtong 1647. Sumugod sadto, wala na nahibaluan kon sa diin na ang sakayan nga Nuestra Señora de Buena Esperanza, ayhan, yara lang ini sa kaidadalman sang kadagatan nga nagapalibut sa aton nga isla. | NWI
