Sa kultura politika sang mga Filipino, ang pagabut sang pinili-ay isa ka indi kinaandan nga sahi sang kapistahan. Pareho sang isa ka fiesta, madamu ini sang dala nga mga kalingawan, madinuagon nga mga bandiritas kag kon ano-ano pa nga mga nabalhag nga pagpakilala sang tawo nga ginatib-ong ang kandidatura, may mga artista kag manugpasundayag sa entablado. Kag kon ang isa ka fiesta nagapasidungog sa Santo Patron, ang kampanya sang politiko nagahatag sang pasidungog sa tawo nga amo ang kandidato sa palangakuan sa gobyerno.
Ako-on man naton ukon indi, ginabantayan na ini nga tion sa aton kabuhi bilang isa ka kumunidad. Nangin makapulukaw sa aton kasusi bilang miron ang mga ‘slogan’ ukon battle cry sang mga kandidato, ang ila nga mga political party color, kag sin-o ang malipat sang political jingle!
Bilang katilingban nga kilala sa patag sang pag-amba kag ang indi malipud nga pungsudnon nga kalingawan nga amo ang sing-along, duna sa mga Filipino nga matalupangdan kag mamunuhan gid ang political jingle nga ginagamit sang isa ka kandidato. Bisan sa bahin sang mga nagapatigayon sang kampanya, indi mahimo nga madula sa listahan sang campaign materials ang nagakadapat nga jingle.
May yara sang mga kandidato nga ginagamit ang ambahanon sang ila kampanya agud ipalab-ot sa mga bumuluto ang ila plataforma, kag may yara man nga agud madumduman gid lamang ang ngalan sang kandidato. Suno sa aton maragtas, ang mga ambahanon nga gingamit sang mga kandidato sa ila kampanya may daku nga nabulig sa ila nga kadalag-an. Sa mga nauna sa aton sa duyan, ang ‘Mambo Magsaysay’ ni anay pangulo Ramon Magsaysay nangin kabahin na sang kadalag-an sini, pareho nga ang ‘Gaano ko ikaw ka Mahal’ nga masami kantahon sang magtiayon nga Ferdinand Marcos kag Imelda Marcos sa tion sang ila pagpangampanya nangin kabahin na sang kandidatura ni FEM.
Pero kon aton gid nga tul-iron, ang huyog sang mga Filipino sa pagamba kag sa ambahanon amo ang daku nga bagay nga nagpasibu sini tanan. Mas madali nga maitik ang aton hunahuna kon malapit sa aton balatyagon ang ginagamit sa pag-itik – pareho sang ambahanon.
Madamo sang tinaga sa aton Pulong Hiligaynon ang napatuhoy sa Music. Ginatawag naton ini nga lanton santo sa lantoy ukon flute, sa iban tulalay ukon talalay ang tawag sini, sa mga nangin Kristiyano na ambahanon ang tawag bisan pa nga ang ambahanon nagapatuhoy sa mga chants kag hymns sa simbahan, kag kansyon, sonata ukon musika nga ginsunod sa pulong nga Espanyol. Ang kanta nga halin sa cantar sang Espanyol nagatumod sang isa ka buhat, nga amo ang pag-amba.
Ginasiling sang iban nga mga sociologist nga ang kadam-an sang mga Filipino ma-sentimiento nga sahi sang mga tawo. Ayhan isa ini sa mga kabangdanan nga nangin mahuyugon kita sa lanton. Masami naton nga mabatian ang ginasiling nga mas manami ang mga ambahanon sang una sang sa mga ambahanon sa karon. Ini nga mga napanilagan nagatumod sang bahin sang ambahanon sa aton kaangtanan sa mga butang nga may bili sa aton balatyagon.
Masiling sang iban sa aton nga mas manami ang mga ambahanon sadto bangud may mga nabalay na kita nga mga inagihan sa nagliligad upod atong mga ambahanon. Nga sa tagsa ka mabatian naton ang amo nga ambahanon, naga-pitik ini sang mga hintabu sang nagliligad sa aton handumanan. Ining mga matahum ukon masubo nga mga inagihan amo ang nagahatag duag sa ambahanon nga nagapahanumdum sa aton. Kon ipaanggid sa mga ambahanon sining ulihi lang, bangud nga wala pa sang madamu nga hitabu nga aton maangot sa amo nga lanton, indi pa ini makapahanduraw sa aton sang mga malipayon ukon malahalon nga mga hitabu sang tinalikdan. Amo nga masiling naton nga indi ini matahum pareho sang mga ambahanon sadto. Bangud ining sarang mapukaw sa aton handurawan sining mga lanton, mga inagahan nga angot sa aton balatyagon kag wala na-angot sa technical nga kinaiya sang lanton.
Kon mahangpan lang sang aton mga nagapatigayon sang kampanya sang mga kandidato ining mga madalum nga kaangtanan sang lanton kag panghunahuna sang tagpalamati, ayhan makadihon sila sang mga political jingle nga may pat-od nga igo sa hunahuna kag balatyagon sang makabati, manami sa dulunggan, kag indi makagalansal nga linagabong sang wala diri – wala didto nga lagsak sang mga tambol kag inupasay sang mga nagabangig nga tono kag tinaga. – NWI
