“‘Ulihing Tubo’ will attempt to fill that gap, to build that bridge, for the present and coming generations to reconnect with our distant pasts that diligently hold secrets to our true identity as Negrosanons.”
The writer is a cultural researcher, a Mass Communication lecturer and the Station Manager of iFM (Radio Mindanao Network) in Bacolod City.
***
Time flies so fast, and in its flight, it changes everything. It changes even us – people, and how we view ourselves as an individual and as a society.
Many of us, at a certain time in our lives, notice things we used to love were no longer there. They ceased to exist, leaving us clueless how it all happened. But aside from material things that may leave remnants in pieces that can trigger nostalgia, intangible elements of our collective practices and ways of life oftentimes disappear without a trace or without us realizing when we started to lose them, until their absence becomes inevitably felt.
In our constant search for anything that will connect us to who we truly are, from our forgotten pasts that will remind us of our roots, or at the present that foreshadows who we will become, the next generations eventually hangs in the balance.
They hold the biggest stake in a possible total degeneration of our true identity as a people. The ‘ulihing tubo’, or the new generation, must find a way, a bridge even, to connect to those lost years for them to understand where we come from, to determine who we truly are, and where we are heading.
Ulihing Tubo will attempt to fill that gap, to build that bridge, for the present and coming generations to reconnect with our distant pasts that diligently hold secrets to our true identity as Negrosanons. From here on, in order to keep true to that assumed role, we will write in our native tongue – the Hiligaynon language.
***
Halus ang mga pamatan-on sa karon nga panahon ang kulang na sang ihibalo sa mga kinaugali sang aton mga ginikanan kag katigulangan nga kon aton gid nga id-idon, ato nga mga kinaugali makabig kuntani naton nga matuod gid nga aton kag bahin sang aton timaan bilang Negrosanon.
Nangin maalam matuod kita sa mga butang kag ihibalo nga dala sang mga dumuluong, kag wala naton ginapakamalaut ina, pero indi bala nga dapat man naton balikdon kag hibaluon ang yari na sa aton? Indi bala matuod nga kon maalam kita sa mga bag-o nga ihibalo kag ikasarang nga ginapangita sa luwas sang pungsud, subung nga nahangpan man naton ang aton kaugalingon nga kinaalam bilang tumandok, ilabi nga masangkad ang aton ihibalo?
Madamu kita sang mga duna nga manggad bilang katilingban nga nagaamat-amat na nga nagakadula bangud sang aton pagpabaya. Indi lang sa aton kaugalingon nga pulong – ang husto nga pagsambit kag pagsulat sini, sa aton binatasan sa sulod sang panimalay kag sa kumunidad, sa aton pagtuluohan, sa aton mga taliambong, paghampang kag naandan nga kalingawan, bisan pa sa mga lugar kag buluhaton nga bahin na sang aton tradisyon, madamu na ang nagbaylo kag nadula.
Aton kuntani tandaan nga ini tanan bahin sang akon kultura kag kinaalam bilang katilingban, bilang mga Negrosanon, bilang mga Filipino.
Sa aton palibot, madamu kita sang mga makita nga ang aton mga ulihing tubo sa karon indi na makahibalo ukon makahangup. Sining tion sang pandemya, nakabisita kita sa isa ka barangay diri sa Ciudad sang Bacolod, kag sa dalan padulong sa lugar, may yara kita sang natalupangdan nga simboryo ukon smokestacks nga ginakaburan na sang mga balagon.
Nakapamangkot kita kon ano ang kapuslanan sang simboryo? Bangud wala nakahibalo ang pamatan-on nga aton kaupod sadto nga adlaw, aton ini hibaluon sa masunod nga tion diri sa mga pinanid sang Ulihing Tubo. – NWI
