Ani ng Sining, Bunga ng Galing.
Ini ang tema nga pagasandigan sang pagsaulog sang Bulan sang Taliambong sa sini nga tuig, 2023. Santo sa Mando sang Pangulo 683 sang tuig 1991 nga ginpabakod sang lagda ni anay Pangulo Corazon C. Aquino.
Tubtub subong, padayon ini nga ginasaulog sang mga nanari-sari nga hubon sang taliambongan kag mga kabikahan sang mga may kinaadman sa taliambong. Indi lamang ini agud dumdumon kag saulogon ang taliambong nga amo ang isa sa labing una nga mga binuhatan sang tawo sa pagpabutyag sang iya kaugalingon sa iban, kondi ini isa man sa mga malahalon nga hiyas nga yara sa tawo.
Sa aton maragtas kag kasaysayan bilang katilingban, madamu kita sang makita nga mga hitabo nga gintib-ong ukon ginbutong kita gikan sa kadudulman sang kasubo kag kapaslawan paagi gid lang sa taliambong. Nagapamatuod nga indi lang ini isa ka pagpabutyag sang tawo, kondi isa ini ka kinaalam ukon wisdom nga nagakabuhi sa iya kaugalingon nga kinaiya kag nagabalik sa tawo pinaagi sa pagpukaw sang enerhiya sa hunahuna sang tawo gamit lang ang katahum kag gahum nga magpalupad sang imahinasyon sang tawo.
May mga hitabu nga napamatud-an na ini sang taliambong. Isa na diri ang pagsaulog sang Masskara Festival sang ciudad sang Bacolod. Suno sa bantug nga pagpati, taliambong ang nangin palaagyan sadto sang mga katilingban sang mga artists agud nga ihayag ang bugal sang mga Bacolodnon sa pagbato sa mga pagtilaw nga dala sang kasubo tuga sang pagkalunod sang barko nga Don Juan kag sa padayon nga pagtugaplak sang presyo sang kalamay sa pangkalibutan nga merkado. Ang mga yuhum sang maskara nga gindihon sang mga artists ang nangin kusog sang mga Bacolodnon sa pagsinggit Bato Kita!
Sa bahin sang ciudad sang Victorias, sa iya maragtas nasulat nga ang taliambong sa pagpasundayag sa entablado ang nangin palaagyan man sang mga pumuluyo kag mga pamuno sang banwa sadto agud mapangapinan ang kahilwayan sang banwa nga magpabilin nga hilway kag may kaugalingon nga panguluhan. Ginatuyo ini sadto nga ipa-idalum sa banwa sang Saravia ang Victorias bangud magamay lang ang matipon nga kwarta sang banwa sang Victorias agud gastuhan ang iya sini nga pagpalakat. Pero bangud nga nag-ugyon ang mga pumuluyo kag pamunuan sang banwa, nagpatigayon sila sang pasundayag sa entablado nga ang mga opisyal sang banwa amo ang nagserbe nga mga manugpasundayag, nakatipon sila sang kantidad nga kinahanglan agud makapadulong sa Manila si anay Gobernador Melecio Severino sa paghingyo sa kay General James Francis Smith nga indi pagdayunon ang plano nga annexation.
Sa malip-ot nga istorya, nagmadinalag-on sila. Nagmadinalag-on ang taliambong.
Duha lamang ini sa mga hitabu sa maragtas sang probinsya nga makita ang daku nga pagbag-o nga sarang mahimu sang taliambong sa aton nga katilingban. Madamu pa sang mga istorya nga ang taliambong ang nangin hinganiban sang mga pumuluyo agud nga mabatuan ang kabudlayan nga gina-agyan.
Ini ang mga kabangdanan kon nga-a angay gid nga saulugon ang taliambong bilang bahin sang aton kabug-usan bilang katilingban kag mga tawo. Bangud indi lang ini bunga sang aton pagpabutyag sang aton nabatyagan kag nahunahuna-an, kondi labaw sa tanan, may kaugalingon ini nga gahum agud magpadayon kag liwat nga magbun-ag sang bag-o nga panghunahuna sa painoino sang tawo.
Bangud ang taliambong padayon nga nagadihon, nagaligwat sa pagligad sang panahon nga daw may kaugalingon nga kabuhi, kag nagabalik sa tawo sa madamu nga paagi. Ayhan ini palanginawan ukon mirror sang aton katilingban; manugsabdong sa aton kalainan; kaundan ukon embodiment sang aton kinaalam, ukon isa lang ka musa sang imahinasyon sang isa ka tawo nga ulipon sang iya taliambongan nga hunahuna. – NWI
