Sa pagtakup sang tuig 2020, madamu sa aton ang nakatulok nga may pagla-um sa palaabuton nga tuig 2021.
Sa pihak sang mga pagpanghangkat kag pagtilaw nga dala sang pandemya, ang mga labing ulihi nga mga kadalag-an sa pagtukib sang mga bulong batuk sa makahalalit nga balatian nangin tanda sang pagla-um.
Agud saulugon ining mga magagmay nga kadalag-an kag abi-abihon ang pagbukas sang bag-ong tuig, madamu nga mga Negrosanon ang nagapadulong sa mga matahum nga mga dalay-ahan kag duog paliwa-liwahan sang probinsya.
Ang banwa sang Don Salvador Benedicto ang isa sa karon sa mga nagapanguna nga bilisitahan sang madamu nga mga nagapanglugayawan. Pero sining tinalikdan nga adlaw sang Domingo, Enero 3, ginkibot ang kadam-an sa naglanug nga mga huring-huring sa social media tuhoy sa isa ka laragway nga makita ang isa ka motorista nga may ginabayaw nga karatula.
Ang makakilibot pa amo ang kakahas sang babaye nga naga-angkas sa motorsiklo sa pagbantala sang bastos nga mensahe nga nakasulat sa ginabayaw sini.
Sa karatula, nakapaghit ang pagpanghangkat nga ‘makighilawas kabaylo sang bugas’ sa tuman ka makahuluya nga pululungon.
Kadungan sadtong adlaw ang aton pagpanglugayawan sa DSB upod ang bug-os nga panimalay agud sa pagsug-alaw sang una nga semana sang tuig. Nasubuan kita sa nasaksihan nga pagpakahuya sa mga dungganon nga pumuluyo sang Don Salvador Benedicto. Masobra 76 ka tuig na ang nakaligad, nasaksihan man kag napaghit sa maragtas sang Negros ang pagkadungganon sang mga pumuluyo sang DSB.
Panag-on sadto sang Ikaduha nga Inaway Kalibutanon sang nangin palamakuran sang nabilin pa nga pamunuan sang probinsya sang Negros ang Don Salvador Benedicto sa idalum ni Gobernador Alfredo Montelibano Sr.
Si Montelibano ang gobernador sang Negros kag Siquijor sang naglupok ang giyera. Samtang masandukot sadto ang “dog fight”, ukon inaway sa kahawaan sang Bacolod sa tunga sang mga soldado nga mga Amerikano kag mga Hapon, sang hinali lang nga nagsarorot ang isa ka “Hellcat” nga eroplano sang mga Kano padulong sa bahin sang Komaliskis sa Don Salvador Benedicto.
Wala natabu ang matunog nga paghugpaas nga ginapaabut sang mga nakasaksi, sa baylo, mahinay lang nga daw sa laghong ang ila nabatian. Bangud nakahibalo ang mga pumuluyo sang Komaliskis nga gikan sa kubay sang mga Kano ang sakay sang amo nga eroplano, dali-dali nila ini nga ginkadtuan sa bahin kon sa diin ini nagsarorot agud tabangan.
Natingala ang mga luyag kuntani magtabang bangud wala sila sing may naabtan nga piloto sa lugar. Likom sa ila ihibalo, dali-dali nga nagkamang padulong sa malapit nga kamaisan ang piloto sang napukan nga “Hellcat” kag nagapangaman lang uyat ang pistola. Matapus ang pila ka ginutlo sang pagpanawagan kag pagpasikto nga indi sila magkaaway, amo pa lang ang paggwa sa ginapanaguan sini sang nagakiang-kiang nga piloto. Sia si Jack Brex, ang lamharon nga Amerikano nga piloto sang napukan nga “Hellcat” sa binukid sang Negros sa una nga adlaw sang pagpamomba sa Bacolod sadtong Septyembre 13, 1944.
Sa amo man nga adlaw, nakilala ni Jack Brex ang kasubong man sini ka lamharon nga si Major Marcos Ganaban, ang isa sa mga una nga nagpadulong sa lugar agud sa pagtabang. Bilang mga napahamtang nga tagpangapin sang Komaliskis, si Major Ganaban ang una nga nagpakita sang pagkamaabi-abihon sang mga tawo sa amo nga duog, ilabi na sa mga pangayaw, sa tion nga nagapangibabaw ang kahadluk kag kagugmat.
Indi malayo sadto nga mga panahon ang nagapangibabaw sa tion naton sa karon. Pero ang mabaskog nga pagkatuhay amo nga ang pangayaw sa amo nga duog karon amo ang nagpakita sang makahas nga buhat batuk sa balatyagon sang mga maugdang kag dungganon nga mga tumandok sang Don Salvador Benedicto. Kon nakahibalo lang sang maragtas yadtong mga lamharon nga motorista, ayhan, mahuya sila sa pagtampalas sa mga pumuluyo sang amo nga banwa. – NWI
